Rozwój myślenia logicznego i przyczynowo-skutkowego jest jednym z fundamentów wczesnej edukacji, który ma kluczowe znaczenie dla dalszego rozwoju dziecka, zarówno w sferze poznawczej, jak i społecznej. Myślenie logiczne pozwala na organizowanie informacji, rozwiązywanie problemów, planowanie działań, a także na rozumienie zależności między różnymi wydarzeniami. Z kolei myślenie przyczynowo-skutkowe pomaga dzieciom dostrzegać, jakie konsekwencje mają ich działania. W tym artykule przedstawimy, jak wspierać dzieci w rozwijaniu tych umiejętności, aby mogły one lepiej rozumieć świat wokół siebie.

1. Zabawy rozwijające myślenie logiczne

Zabawa to najlepszy sposób nauki w wieku przedszkolnym. Wspólne aktywności, które angażują dziecko, rozwijają jego zdolności poznawcze, w tym myślenie logiczne. Oto kilka przykładów zabaw:

• Układanki i puzzle: Dopasowywanie elementów do siebie rozwija umiejętność analizowania kształtów, kolorów, a także rozwija zdolność dostrzegania relacji przestrzennych. Puzzle pomagają dziecku ćwiczyć koncentrację oraz cierpliwość, a także uczą, że każda część jest istotna w całości.
• Gry planszowe: Gry takie jak „Chińczyk”, „Warcaby” czy „Monopoly” angażują dziecko
  w logiczne myślenie, planowanie kolejnych ruchów oraz przewidywanie reakcji przeciwnika. To także doskonała okazja do uczenia się, jak wyciągać wnioski z doświadczeń i stosować strategie.
• Klocki konstrukcyjne: Budowanie z klocków to doskonała okazja do eksperymentowania
  z różnymi konstrukcjami. Dzięki tej zabawie dziecko rozwija swoje umiejętności przestrzenne oraz logiczne myślenie, testując, jak różne elementy mogą współdziałać ze sobą.

2. Zadania z zakresu przyczynowo-skutkowego myślenia

Dzieci w wieku przedszkolnym zaczynają dostrzegać, że pewne działania mają swoje konsekwencje. Aby wspierać rozwój myślenia przyczynowo-skutkowego, warto stawiać przed dzieckiem sytuacje, które wymagają refleksji nad zależnościami przyczynowymi.

• Zabawy „co by się stało, gdy…”: Pytania tego typu rozwijają wyobraźnię dziecka oraz pomagają mu rozumieć zależności między różnymi wydarzeniami. Na przykład: „Co by się stało, gdybyśmy nie podlewali rośliny?” lub „Co by się stało, gdybyś nie posprzątał swojego pokoju?” Dzięki takim pytaniom dziecko zaczyna zauważać, że każda czynność ma swoje konsekwencje.
• Proste eksperymenty: Dzieci uwielbiają eksperymentować, a proste eksperymenty fizyczne czy przyrodnicze są doskonałą okazją do nauki przyczynowo-skutkowego myślenia. Na przykład eksperyment z wodą: jeśli zalejemy ziemię, rośliny rosną (lub nie). Dzieci mogą badać, jak różne czynniki wpływają na otaczający je świat.
• Opowieści i historie z morałem: Czytanie bajek, które zawierają elementy przyczynowo-skutkowe, jest również skuteczną metodą rozwijania tej umiejętności. Przykładem może być bajka o „Czerwonym Kapturku” – dziecko może analizować, co by się stało, gdyby bohaterowie postąpili inaczej. Dyskusja nad tymi pytaniami rozwija zdolność logicznego myślenia i podejmowania decyzji.

3. Codzienne sytuacje jako nauka myślenia logicznego

Myślenie logiczne można rozwijać nie tylko przez zabawy edukacyjne, ale także przez codzienne czynności. Istnieje wiele okazji, by wpleść w rutynowe zajęcia zadania rozwijające zdolności analityczne dziecka:

• Pomoc w planowaniu dnia: Dziecko może pomóc w zaplanowaniu dnia, co uczy je rozumienia zależności między różnymi czynnościami. Na przykład: „Najpierw musimy zjeść śniadanie, potem posprzątać zabawki, a później pójdziemy na spacer”. Dzięki temu maluch uczy się organizowania działań w odpowiedniej kolejności.
• Porównywanie przedmiotów: Proste czynności, jak porównywanie klocków, ubrań czy zabawek, mogą rozwijać zdolność dostrzegania podobieństw i różnic, co jest istotnym elementem myślenia logicznego.
• Główkowanie przy zakupach: Proste decyzje, takie jak wybór owoców w sklepie czy ocena, które produkty są tańsze, angażują myślenie logiczne i analityczne. Można poprosić dziecko o pomoc w szukaniu określonego produktu na półce, w porównywaniu cen, co rozwija umiejętności rozwiązywania problemów.

4. Zadania rozwijające zdolności wnioskowania

Zadania, które wymagają wyciągania wniosków, także rozwijają myślenie logiczne i przyczynowo-skutkowe. Oto kilka przykładów:

• Szukaj różnic: Proste zadania polegające na znalezieniu różnic między dwoma obrazkami uczą dziecko dostrzegania szczegółów oraz porównywania informacji. Zajęcia te wspierają koncentrację i analizowanie faktów.
• Opowiadanie o zdarzeniach w odpowiedniej kolejności: Umożliwia dziecku rozwój umiejętności związanych z myśleniem sekwencyjnym. Może to być np. układanie historyjek obrazkowych, w których dziecko będzie musiało ułożyć wydarzenia w odpowiedniej kolejności, rozumiejąc przyczyny i skutki danego działania.
• Rozwiązywanie zagadek logicznych: Pytania, które zmuszają dziecko do myślenia nad rozwiązaniem, jak np. zagadki typu: „Co jest większe – zebra czy żyrafa?” – pomagają dziecku rozwinąć umiejętności wnioskowania i wyciągania logicznych konkluzji.

5. Cierpliwość i zachęcanie do samodzielności

Aby wspierać rozwój myślenia logicznego i przyczynowo-skutkowego, warto być cierpliwym
i zachęcać dziecko do samodzielnego rozwiązywania problemów. Dzieci uczą się najlepiej, gdy mają przestrzeń do eksperymentowania i popełniania błędów, które stanowią cenną lekcję. Warto doceniać wysiłki dziecka, niezależnie od tego, czy uda mu się od razu znaleźć rozwiązanie, czy też nie.

Podsumowanie

Rozwój myślenia logicznego i przyczynowo-skutkowego to proces, który wymaga czasu, cierpliwości i systematycznej pracy. Współczesna edukacja przedszkolna stawia na aktywności angażujące dziecko w rozwiązywanie problemów, eksperymentowanie oraz szukanie zależności między zdarzeniami. Kluczem do sukcesu jest tworzenie bogatego środowiska, które stawia przed dzieckiem różnorodne wyzwania, rozwijające jego zdolności poznawcze. Codzienne zabawy, eksperymenty oraz zadania z zakresu myślenia przyczynowo-skutkowego będą dla dziecka doskonałą podstawą do nauki rozumienia otaczającego go świata.

Katarzyna Hajdaś

            Poniższy artykuł stanowi krótką bazę wiedzy, na temat rodzajów zdolności, jaką mogą posiadać dzieci. Podaje przykłady prawidłowych postaw rodzicielskich, które są wsparciem dla rozwoju. Sygnalizuje, że na nasze umiejętności wpływają geny, a także środowisko wychowawcze. Stanowi inspirację w świadomym podejściu do rodzicielstwa, w kwestii wsparania talentów.

            Większość psychologów wyznaje pogląd, że rozwój małego dziecka jest częściowo uzależniony od odziedziczonych zdolności, a po części zależy od warunków domowych i sposobu wychowania. Mamy tutaj dwie koncepcje uzdolnień: wyposażenia (z którymi dziecko się rodzi, nie mamy na nie wpływu) i rozwoju (wpływ środowiska). Trudno jest ocenić znaczenie każdej
z wymienionych koncepcji. Punkt widzenia rodzica wpływa na relację z dzieckiem i jednocześnie określa sposoby inspiracji. Rodzic przekonany o większym znaczeniu wrodzonych talentów, niż nabytych umiejętności, chętniej zajmie pozycję obserwatora, nie wątpiąc w duże postępy dziecka, osiągane bez jego interwencji. Z drugiej strony, rodzic wierzący w wiodącą rolę środowiska
w kształtowaniu rozwoju dziecka z większym prawdopodobieństwem przyjmie postawę aktywną
w aranżowaniu zajęć wspierających rozwijanie nabywanych umiejętności dziecka.

            Rodzice i wychowawcy dzieci, które przejawiają szczególne zainteresowania, zaangażowanie lub zdolności, w pewnych dziedzinach talentu, często oferują specjalną zachętę
i pomoc, by te cechy w sobie rozwijali. Spośród szerokiej gamy talentów, jakimi obdarzeni są ludzie, wymienić można kilka przykładów:

Talent artystyczny

Dziecko ma bujną wyobraźnię i myśli abstrakcyjnie, lubi malować, eksperymentuje w wyborze technik malarskich, tworzy własne wytwory z gliny i plasteliny, dostrzega barwy, zauważa szczegóły.

Talent twórczy

Dziecko chętnie wymyśla własne bajki, opowiadania, piosenki. Posługuje się bogatą fantazją, wyobraźnią i z łatwością,  obrazy powstałe w umyśle zamienia w słowa.

Talent aktorski

Dziecko chętnie uczestniczy w zabawach wymagających wchodzenia w role, lubi zabawy mimiczne i pantomimiczne, potrafi modulować głosem, wyraża ekspresję słowną, ruchową, mimiczną.

Talent muzyczny

Dziecko chętnie bierze udział w zabawach muzyczno-ruchowych, lubi śpiewać piosenki i słuchać muzyki. Posiada intuicję muzyczną, wyraża ją za pomocą ruchu (kląskaniem, tupaniem, klaskaniem) jak i za pomocą gry na instrumentach perkusyjnych.

Talent matematyczny

Dziecko wcześniej interesuje się liczbami i liczeniem, wykazuje się umiejętnością logicznego myślenia, lubi rozwiązywać łamigłówki, dobrze zapamiętuje zasady gier logicznych i stosuje się do nich.

Talent przywódczy

Dziecko wykazuje się dużą pewnością siebie i umiejętnością przewodzenia w grupie. Chętnie organizuje zabawę, narzuca własne pomysły i oczekuje od innych ich realizowania.

Talent sportowy

Dziecko jest aktywne ruchowo, sprawne i z chęcią bierze udział w różnych formach ruchu. Posiada bardzo dobrą koordynację ruchową, często interesuje się konkretnych rodzajem sportu.

Talent pisarski

Dziecko szybciej od innych nabiera umiejętności pisania i czytania, chętnie sięga po książki, interesuje się ich treścią, słucha czytanych bajek i opowiadań, tworzy własne zapiski, prowadzi pamiętnik. Sprawnie opowiada, rymuje, wymyśla wierszyki i nowe słowa.

Talent naukowy

Dziecko jest ciekawe świata, interesuje się matematyką, chemią, fizyką i przyrodą. Lubi eksperymentować i prowadzić własne doświadczenia i obserwacje. Samodzielnie dokonuje oceny zauważonych zjawisk.

Talent techniczny

Dziecko jest zręczne manualnie, chętnie posługuje się różnego rodzaju narzędziami, chętnie wycina, skleja, tworzy własne modele, rysunki techniczne, projekty i plany. Interesuje się działaniem różnych maszyn.

            Rodzice, którzy doszukali się cech wskazujących na posiadanie talentu u swojego dziecka, zdolności, które wychodzą poza przeciętny poziom umiejętności, stają przed pewnym wyzwaniem- Jak wspierać własne dziecko, aby rozwój tych umiejętności następował w sposób harmonijny?

            Szczęście dziecka i dobro rodziny jest najważniejsze, dlatego nie powinno odczuwać się żadnej presji związanej z nakładanymi oczekiwaniami. Należy uważać, aby jako rodzice nie wejść w rolę producentów, wypychając dzieci na scenę i oceniając wszystko co robią. Dziecko potrzebuje mądrego i cierpliwego przewodnika, który wspiera i ukierunkowuje jego działania. Pierwszą małą sceną dla talentu dziecka jest dom rodzinny. Wystarczy wsparcie kochających opiekunów, którzy
z wyczuciem podchodzą do rozwijania zdolności dzieci z zachowaniem pewnego rodzaju umiaru
i rozsądku. Rozwijaniu talentów powinna towarzyszyć przede wszystkim dobra zabawa. Młode umysły dzieci najlepiej przyswajają wiedzę poprzez zabawę. Zabawa jest świetną formą rozwijania zainteresowań dzieci, wyzwala pozytywne emocje, a realizowana w towarzystwie rodziców, wpływa na powstawanie mocnych rodzinnych więzi.

            Wiele instytucji oferuje bogatą bazę zajęć dla dzieci, są to zajęcia sportowe, kółka plastyczne, nauka śpiewu, tańca, nauka podstaw programowania, zajęcia eksperymentalne i wiele innych. Dużą rolę, w których dzieci mogą się realizować, odgrywają instytucje, takie jak przedszkola i szkoły. Nauczyciele umożliwiają dzieciom odpowiednią przestrzeń do samorealizacji wspierając przy tym wychowawczą rolę rodziny. Zapisując dziecko na zajęcia dodatkowe, poza przedszkolem i szkołą, które wymagają dodatkowego wkładu czasu w wąskim planie dnia, należy pamiętać, aby nie obciążało to zbytnio dziecka i jego możliwości. Dziecko, jak i rodzice mają prawo do przyjemności, odpoczynku i wolnego czasu. Zbytnie obciążenie, fizyczne, umysłowe
i psychiczne, może negatywnie wpłynąć na dalszy rozwój dziecka i ukazać się brakiem chęci dalszego uczestnictwa w takiego typu zajęciach.

            Rodzicom, którzy mają zdolne dziecko, lub którzy chcą mieć wpływ na rozwijanie zdolności dziecka, polecam, aby zaufali własnej rodzicielskiej intuicji i zaufali sobie. Obserwujcie swoje dziecko, bądźcie towarzyszami ich zabaw, spędzajcie z nim jak najwięcej czasu, a na pewno nic nie umknie waszej uwadze. Zauważycie potencjał, jaki drzemie w waszych dzieciach, pokierujecie je na właściwe tory. Bądźcie wspierający i doceniajcie najmniejsze postępy waszych dzieci. Każdy krok w dążeniu  do doskonałości jest ważny, a etap dzieciństwa najważniejszy. To on daje solidna podstawę naszego dalszego życia w wielu jego aspektach, które nas definiują.

                                                                                                                                 Opracowała:

                                                                                                                                 Katarzyna Hajdaś

Literatura:

• „Zdolny maluch. Jak rozwijać wrodzone umiejętności dziecka”; dr R. C. Woolfson, wyd. MUZA SA, Warszawa 2002
• „Jak kształtować uzdolnienia dzieci i młodzieży”; J. W. Eby, J. F. Smutny; WSiP; Warszawa 1998
• „Bez presji. Pozwólmy dzieciom cieszyć się dzieciństwem”, A. Rosenfeld, N. Wise; Grupa Wydawnicza Foksal, Warszawa 2000
• „Jak wychowywać geniusza przez zabawę. Dziecko twórcze i radosne. Sprawdzone sposoby wspierające wszechstronny rozwój”; K. Mitros, wyd. Publicat, Poznań
• „Umiejętności manualne dzieci w wieku 5-7 lat”, B. Grabowska; wyd. Petrus, Kraków 2009
• Publikacje internetowe: akademiarodziny.wzp.pl/vt-article/rozwijanie-talentow-dziecka/

W domu i w przedszkolu dzieci mają wiele okazji do rozwijania swojego myślenia. Jednak okazjonalne gromadzenie doświadczeń logicznych nie wystarcza do budowania schematów intelektualnych od których zależy sprawność rozumowania. Potrzebna jest pomoc dorosłego, który zwróci uwagę na to, co ważne, zorganizuje sytuacje dzięki której dziecko zgromadzi potrzebne doświadczenia i zada odpowiednie pytania skłaniając dziecko w ten sposób do sformułowania uogólnienia, wyciągnięcia wniosku. Jeżeli dorosły potrafi kierować dziecięcym myśleniem tak, że z każdym dniem dziecko rozumuje precyzyjniej i na wyższym poziomie to znakomicie.

Pierwszym i niezwykle istotnym obszarem funkcjonowania umysłowego jest klasyfikacja. Dorośli nie zawsze zdają sobie sprawę z tego, że kształtowanie pojęć w umysłach dziecięcych bazuje na klasyfikacji. Im sprawniej dziecko klasyfikuje, tym łatwiej mu rozumieć rzeczywistość, porządkować ją i nazywać. Psycholodzy dużą wagę przywiązują do klasyfikacji. Świadczą o tym testy inteligencji. Większość zawartych tam zadań wymaga klasyfikowania. Także
w szkole żąda się od dzieci, aby precyzyjnie klasyfikowały Czynności umysłowe pozwalające człowiekowi klasyfikować rozwijają się przez całe życie ale przejawy klasyfikowania można już dostrzec w zachowaniu małych dzieci.  Dlatego dbając o kształtowanie czynności intelektualnych potrzebnych do coraz precyzyjniejszego klasyfikowania należy stwarzać okazje do nabywania doświadczeń w zakresie :

– oglądania i porównywania obiektów w celu dostrzegania ich podobieństw
i różnic: Te są podobne, Te są inne;

– grupowania obiektów : To i to może być razem bo….. np.: należą do dziecka, służą do ubierania:

– słownego uzasadnienia , dlaczego przedmioty tak dobrane pasują do siebie;

– rozumienia sensu porządkowania w trakcie sprzątania; przedmioty mają być na właściwych miejscach, bo tak jest wygodnie i ładnie. Te doświadczenie ułatwia budowanie wiedzy pojęciowej.

Dziecięcy umysł musi również powiązać przyczynę ze skutkiem (to pociąga za sobą tamto, a to wynika z tego). Niestety inne doświadczenia logiczne potrzebne są do sprawniejszego wiązania przyczyny ze skutkiem a inne do klasyfikacji. Dorośli muszą pamiętać o tym, że dzieci poznają przedmioty razem ze sposobem ich używania. Muszą więc osobiście dotykać, składać i rozkładać, przesuwać i dosuwać, nakładać i zdejmować. W trakcie tych działań uwzględniają następstwo czasowe a to pomaga im łączyć to co było, z tym, co będzie i co może się zdarzyć. Sprzyja to ustalaniu związków przyczynowo – skutkowych (najpierw to, potem to a na końcu to) i przewidywaniu , co można osiągnąć manipulując przedmiotami. Ważną rolę odgrywają pytania zaczynające się od słowa : Dlaczego?…..np. Dlaczego jest mokra ?…. ( o trawie po deszczu), Dlaczego robisz? (o przyszywaniu guzika), Dlaczego nie przyszła (o mamie) itp. Dzieci nie stawiają złych pytań, ale bywa, że dorośli nie potrafią na nie wystarczająco dobrze odpowiedzieć. Należy pamiętać, że odpowiadając na dziecięce pytania dorosły rozwiązuje trudność poznawczą i niejasność myślową . Zapewne dlatego pytające dziecko przyjmuje odpowiedź dorosłego, ufając mu bezgranicznie. Przecież dzieci nie krytykują odpowiedzi dorosłego i nie sprawdzają jej ani przez obserwacje ani przez doświadczenie. Nie wolno dziecka okłamywać i podawać informacji błędnych. W przypadku, gdy dorosły nie potrafi natychmiast udzielić odpowiedzi powiedzieć: Nie wiem, ale jak się dowiem to ci powiem. Oczywiście potem obietnicę spełnić.

Dzięki rozumowaniu przyczynowo – skutkowemu i doświadczeniom gromadzonym w trakcie działania dziecko może poznać w świecie przedmiotów zachodzące zmiany:

– trwałe i nieodwracalne (gdy posoli wodę nie może tej soli z wody wyjąć);

– tylko częściowo odwracalne (dziecko zrobiło dziurą w spodniach, mama ją zaszyła, ale spodnie już nie będą jak nowe );

– odwracalne (dziecko może wyjąć klocek z pudełka i potem ponownie go włożyć).

Z zachodzącymi w świecie przedmiotów zmianami wiążą się niezwykle skomplikowane dla dziecka relacje typu : ja – inne osoby. Starsze przedszkolaki chociaż wiedzą , że czegoś nie wolno robić to jednak robią a następnie pilnie obserwują, jak zachowa się dorosły. W ten sposób testują dorosłego i sprawdzają na co mogą sobie pozwolić. Kłopot w tym, że dorośli nie zachowują się tak stabilnie jak przedmioty. Jedni pozwalają – inni za to samo karcą. Jedni zachęcają – inni tego samego zakazują. Bywa też, że ten sam człowiek jednego dnia pozwala dziecku na coś a innego dnia za to samo krzyczy. W trakcie takiego testowania rodzą się konflikty: dziecko chce poznać swoją siłę (moc), a dorośli myślą, że ono robi im na złość. Nie rozumieją, że dziecko tylko w ten sposób może się rozeznać w relacjach przyczynowo – skutkowych z najbliższymi a także w ustaleniu, co wolno a czego nie wolno. Takich osobistych doświadczeń nie zastąpią pouczenia i moralizowanie . Nie oznacza to jednak, że nie trzeba dzieciom mówić o tym, jak mają się zachowywać . Wprost przeciwnie trzeba dokładnie nazwać to, czego doznają w relacjach społecznych.

Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole powinno umieć:

– przewidywać na miarę swoich możliwości, jakie będą skutki czynności manipulacyjnych na przedmiotach (wnioskowanie o wprowadzanych i obserwowanych zmianach);

– grupować obiekty w sensowny sposób (klasyfikacja) i formułować uogólnienia typu: to do tego pasuje, te obiekty są podobne, a te są inne itp.;

– łączyć przyczynę ze skutkiem i próbować przewidywać, co się może zdarzyć.

Opanowanie tych wiadomości i umiejętności gwarantuje sukces szkolny i pozwoli lepiej poznać i zrozumieć siebie, swoje otoczenie a także rozeznać się w tym, co dobre a co złe.

Dbając o coraz precyzyjniejszą klasyfikację, tworzenie pojęć i uogólnień, wyciąganie wniosków, poznawanie i nazywanie zmian w świecie przedmiotów, wiązanie przyczyny ze skutkiem a także o prawidłowe relacje dziecka z dorosłymi – ukształtujemy jego gotowość do rozpoczęcia nauki w szkole.

Opracowanie:
Justyna Łukasz

Literatura:

– „Dziecięca matematyka. Edukacja matematyczna dzieci w domu, w przedszkolu i szkole”  Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, Ewa Zielińska

Internet to okno na świat. Daje wiele możliwości i niesie wiele problemów. Dziecko będzie bezpieczne w sieci wówczas, gdy od początku swojej przygody z Internetem będzie miało świadomość korzyści i zagrożeń z nim związanych. Ważne jest przy tym racjonalne i dostosowane do wieku wsparcie rodziców, uwzględniające także nakładanie różnych ograniczeń.

Dzieciom w wieku przedszkolnym należy towarzyszyć podczas korzystania z sieci. Jeśli dzieci są starsze, warto mieć możliwość, jako rodzic, do wglądu w ekran komputera czy urządzenia mobilnego,  z którego korzystają. Przy okazji warto zainteresować się aktywnościami dziecka online i nawiązać na ten temat rozmowę. Czas korzystania z sieci powinien być ograniczony. Zaleca się, by dzieci w wieku przedszkolnym nie korzystały                         z urządzeń ekranowych dłużej niż godzinę dziennie. Dobrym pomysłem jest ustalenie dnia lub dni, np. weekendu, bez Internetu.

Najmłodsze dzieci powinny korzystać jedynie z pozytywnych  i bezpiecznych treści (strony, aplikacje, gry) wskazanych przez rodziców. Z czasem warto brać pod uwagę propozycje nowych treści spośród wskazywanych przez dzieci i każdorazowo je weryfikując. Po wprowadzeniu takiej zasady warto porozmawiać z dzieckiem na temat nieodpowiednich treści online – w sposób adekwatny do jego wieku należy je poinformować, że w sieci można natrafić  na materiały prezentujące seks, przemoc, wulgaryzmy. Trzeba zaznaczyć, że nie są to treści przeznaczone dla dzieci i że oczekujemy, iż dziecko poinformuje nas, jeśli będzie miało z nimi kontakt.

Oto 9 porad dla Rodziców dotyczących bezpiecznego korzystania z Internetu przez dzieci – tych całkiem małych i tych trochę starszych:

1. Odkrywaj Internet razem z dzieckiem.

Bądź pierwszą osobą, która zapozna dziecko z Internetem. Odkrywajcie wspólnie jego zasoby. Spróbujcie znaleźć strony, które mogą zainteresować Wasze pociechy, a następnie zróbcie listę przyjaznych im stron (pomocny będzie edukacyjny serwis internetowy – www.sieciaki.pl). Jeśli Wasze dziecko sprawniej niż Wy porusza się po Sieci, nie zrażajcie się – poproście, by było Waszym przewodnikiem po wirtualnym świecie.

2. Naucz dziecko podstawowych zasad bezpieczeństwa w Internecie.

Uczul dziecko na niebezpieczeństwa związane z nawiązywaniem nowych znajomości                         w Internecie. Podkreśl, że nie można ufać osobom poznanym w Sieci, ani też wierzyć we wszystko co o sobie mówią. Ostrzeż dziecko przed ludźmi, którzy mogą chcieć zrobić im krzywdę. Rozmawiaj z dzieckiem o zagrożeniach czyhających w Internecie i sposobach ich unikania.

3. Rozmawiaj z dziećmi o ryzyku umawiania się na spotkania z osobami poznanymi w Sieci.

Dorośli powinni zrozumieć, że dzięki Internetowi dzieci mogą nawiązywać przyjaźnie. Jednakże spotykanie się z nieznajomymi poznanymi w Sieci może okazać się bardzo niebezpieczne. Dzieci muszą mieć świadomość, że mogą spotykać się z nieznajomymi wyłącznie po uzyskanej zgodzie rodziców i zawsze w towarzystwie dorosłych lub przyjaciół.

4. Naucz swoje dziecko ostrożności przy podawaniu swoich prywatnych danych.

Dostęp do wielu stron internetowych przeznaczonych dla najmłodszych wymaga podania prywatnych danych. Ważne jest, aby dziecko wiedziało, że podając takie informacje, zawsze musi zapytać o zgodę swoich rodziców. Dziecko powinno zdawać sobie sprawę                                 z niebezpieczeństw, jakie może przynieść podanie swoich danych osobowych. Ustal z nim, żeby nigdy nie podawało przypadkowym osobom swojego imienia, nazwiska, adresu                                 i numeru telefonu.

5.  Bądź wyrozumiały dla swojego dziecka.

Często zdarza się, że dzieci przypadkowo znajdują się na stronach adresowanych do dorosłych. Bywa, że w obawie przed karą, boją się do tego przyznać. Ważne jest, żeby dziecko Ci ufało             i mówiło o tego typu sytuacjach; by wiedziało, że zawsze kiedy poczuje się niezręcznie, coś je zawstydzi lub przestraszy, może się do Ciebie zwrócić.

6. Zgłaszaj nielegalne i szkodliwe treści.

Wszyscy musimy wziąć odpowiedzialność za niewłaściwe czy nielegalne treści w Internecie. Nasze działania w tym względzie pomogą likwidować np. zjawisko pornografii dziecięcej szerzące się przy użyciu stron internetowych, chatów, e-maila itp. Nielegalne treści można zgłaszać na policję. 

7. Zapoznaj dziecko z NETYKIETĄ – Kodeksem Dobrego Zachowania w Internecie.

Przypominaj dzieciom o zasadach dobrego wychowania. W każdej dziedzinie naszego życia, podobnie więc w Internecie obowiązują takie reguły: powinno się być miłym, używać odpowiedniego słownictwa itp. (zasady Netykiety znajdziesz na stronie www.sieciaki.pl) 

8. Poznaj sposoby korzystania z Internetu przez Twoje dziecko.

Przyjrzyj się, jak Twoje dziecko korzysta z Internetu, jakie strony lubi oglądać i jak zachowuje się w Sieci. Staraj się poznać znajomych, z którymi dziecko koresponduje za pośrednictwem Internetu. Ustalcie zasady korzystania z Sieci (wzory Umów Rodzic-Dziecko znajdziesz na stronie www.dzieckowsieci.pl) oraz sposoby postępowania w razie nietypowych sytuacji.

9. Pamiętaj, że pozytywne strony Internetu przeważają nad jego negatywnymi stronami.

Internet jest doskonałym źródłem wiedzy, jak również dostarczycielem rozrywki. Pozwól swojemu dziecku w świadomy i bezpieczny sposób w pełni korzystać z oferowanego przez Sieć bogactwa.

Rodzice ustalając z dzieckiem zasady korzystania z Internetu robią to, by zapewnić mu bezpieczeństwo. Chronią je przed ryzykiem napotkania treści nieodpowiednich i szkodliwych. Wspólne regulacje powinny być dopasowane do wieku dziecka i zmieniać się wraz z jego rozwojem, przy czym odpowiedzialny rodzic sprawdza nowe treści i obszary. Ważne, by dziecko wiedziało, że działania rodziców wynikają z troski oraz że może zwrócić się do nich w sytuacjach trudnych lub gdy będzie miało poczucie zagrożenia.

Źródło: www.dzieckowsieci.pl

Opracowanie: Lucyna Golenia

MAMO, TATO BAW SIĘ ZE MNĄ, CZYLI ZABAWY I ĆWICZENIA DLA DUŻYCH I MAŁYCH ROZWIJAJĄCYCH SPRAWNOŚĆ MANUALNĄ

Kiedy dziecko oświadcza nam, że się nudzi najczęściej zbywamy je stwierdzeniem: „to pobaw się”. Często jednak bywa i tak, że wprawia nas w zakłopotanie, bo tak naprawdę nie mamy pomysłu na to, co mu zaoferować.

Poniżej przedstawione propozycje zabaw doskonale nadają się na różne okazje zarówno dla dzieci, jak dla nas dorosłych i pozwolą nam na aktywne, a zarazem twórcze spędzenie czasu z dzieckiem, a nie obok niego, na oderwanie się, chociaż na chwilę od codziennych zajęć. Celem proponowanych przeze mnie zabaw i ćwiczeń jest oczywiście poprawienie sprawności manualnej dziecka tak, aby mogło sobie poradzić z codziennymi czynnościami wymagającymi wykonywania drobnych i precyzyjnych ruchów ręki, a do tego przyczynia się w dużym stopniu wykonywanie przez dziecko różnorodnych czynności manipulacyjnych, konstrukcyjnych oraz prac plastycznych. Zabawy tego typu powinny poprzedzać naukę pisania, ponieważ wpływają znacznie na poprawę sprawności dziecka i zapewniają mu tym samym lepszy start w szkole. A co mogą dać nam dorosłym? Również, bardzo wiele, w dobie komputerów i telefonii komórkowej pozwolą nam chociażby na biegłe pisanie na klawiaturze komputera, czy robiących zawrotną karierę SMS-ów.

MALOWANIE – rozluźnianie napięcia mięśniowego rąk

1. Wypełnianie kolorem całej powierzchni papieru
   • malowanie całej powierzchni arkusza formatu A4, dużym pędzlem ruchami poziomymi i pionowymi
   • malowanie arkusza w kolorowe pasy i późniejsze wykorzystanie go jako tła do dalszych prac
   • malowanie na gazecie, szarym papierze, tapecie ułożonym w pozycji poziomej i pionowej
2. Malowanie form kolistych
   •  malowanie kolorowych kół, balonów, baniek mydlanych, plam (utrwalanie prawidłowego kierunku ruchu)
3. Malowanie form falistych
   • malowanie prostych wzorów w formie szlaczków grubym pędzlem na pasach szarego papieru (sinusoidy, łańcuchy literopodobne)
4. Malowanie dużych konturowych rysunków
   • wykonywanie prostych, okrężnych, falistych linii zamalowujących wyznaczone płaszczyzny
5. Malowanie „mokre na mokrym”, przy pomocy gąbki, zwiniętej w kłębek waty, gazy itp. i późniejsze uzupełnianie powstałych plam konturem wykonanym pisakiem, tuszem, cienkim pędzelkiem
6. malowanie na podkładzie z kaszy mannej, piasku, ryżu
7. Malowanie patykiem na zamalowanej świeżą farbą klejową powierzchni papieru
8. Malowanie pędzlem na różnych formatach na temat dowolny i określony

USPRAWNIANIE KOŃCÓW PALCÓW

1. Stukanie czubkami palców:
   • naśladowanie kropel padającego deszczu
   • naśladowanie gry na różnych instrumentach
   • naśladowanie czynności pisania na maszynie
   • naśladowanie ruchu kroczącego owada
   • stukanie wszystkimi palcami jednocześnie
   • stukanie wybranymi palcami
   • zabawy paluszkowe typu: „idzie rak”, „szła raz myszka”, itp.
2. Malowanie suchym palcem na mokrym podkładzie z farbą klejową
3. Rysowanie palcem na piasku, w kuwecie wypełnionej kaszą, mąką, solą itp.
4. Malowanie 10 palcami
5. Stemplowanie paluszkami
6. Malowanie pęczkiem waty, gazy
7. Modelowanie w glinie, plastelinie, masie solnej
   • ugniatanie gliny, plasteliny, masy solnej
   • toczenie wałeczków, kulek
   • formowanie ornamentów i wzorów z cienkich wałeczków i kulek
   • lepienie różnych form i łączenie ich w całość
   • łączenie wytworów z gliny, plasteliny z innymi materiałami
   • kompozycje cięte nożem, dłutkiem w gipsie
8. Zgniatanie, zginanie i składanie papieru oraz drutu
   • ormowanie kul z gazety, bibuły, papieru
   • składanie papieru-sztuka ORIGAMI- formy płaskie i przestrzenne
   • wyginanie, formowanie przedmiotów, postaci, rzeczy z kolorowego miękkiego drutu(litery, cyfry)
9. Wydzieranie
   • darcie starych gazet, papierów, folii w dowolny sposób na kawałki różnej wielkości
   • wydzieranie z wykorzystaniem chwytu pensetkowego – naklejanie uzyskanych kawałków na papier
   • wypełnianie zarysu kompozycji gotowymi ścinkami
   • wydzieranie wzdłuż zaznaczonych konturów
   • wydzieranie wcześniej zaplanowanego kształtu – tworzenie kompozycji
   • tworzenie mozaiki z elementów wyrywanych z papieru z gotowymi nacięciami
   • kompozycja z wydzieranych pasków papieru
10. Wycinanie
    • dowolne cięcie papieru, gazet, tkanin o różnej grubości w dowolny sposób
    • nacinanie frędzli, wycinanie ząbków itp.
    • wycinanie wzdłuż zaznaczonych linii prostych, łamanych, łuków, okręgów
    • wycinanie papierowych witraży
    • komponowanie obrazków z wyciętych pasków papieru
    • wycinanka ze szmatek
11. stemplowanie
    • gotowymi stemplami
    • stemplowanie palcami lub całą dłonią
    • stemplowanie stemplami wykonanymi samodzielnie z różnych materiałów ( ziemniak)
12. Układanie wzorów
    • rysowanie nitką
    • układanie wzorów z wykorzystaniem elementów mozaiki
    • układanie lub wypełnianie narysowanego konturu z kamyków, kapsli, guzików, nasion fasoli itp.
    • układanie wzorów i obrazków na podkładzie z plasteliny, gliny, masy solnej z wykorzystaniem: makaronu, sznurka, kolorowych nitek, guzików itp.
    • komponowanie obrazków ze sznurka i kolorowych nitek
    • układanie obrazków ze słomek, patyczków, kolorowych kredek itp.
    • przekładanie drobnych przedmiotów z jednego pojemnika do drugiego

• Nawlekanie
  • układanie piramidek
  • nawlekanie dużych korali na drut, pociętych słomek, rurek, makaronu, guzików
  • nawlekanie drobnych koralików, owoców jarzębiny za pomocą igły i nici
  • sznurowanie butów
  • zapinanie guzików

1. Haftowanie i wyszywanie
   • zwijanie, nawijani sznurków, włóczki, nici na ołówek, kłębek, patyk
   • owijanie tekturowych kółek (różnej wielkości0 kolorową włóczką, sznurkiem, paskami bibuły
   • owijanie grubym sznurkiem butelek różnej wielkości-wazoniki
   • wykonywanie kolorowych pomponików
   • przewlekanie kolorowych nici, sznurków, wstążeczek itp. Przez dziurki wykonane dziurkaczem na krawędziach tekturowych postaci, zwierząt
   • przyszywanie guzików sznurowanie butów
   • haftowanie wzorów narysowanych na papierze lub materiale
   • zawiązywanie supełków i kokardek
   • robótki na szydełku i na drutach
   • łączenie dwóch kawałków materiału

ĆWICZENIA GRAFICZNE

1. 1. Kreślenie form kolistych
2. a) kreślenie kół dowolnej wielkości miękką kredką lub pastelą w różnych kolorach
3. b) zestawianie form kolistych w różny sposób (tworzenie z nich kształtów zwierząt, roślin, itp.)
4. Rysowanie kolorowych kół i spirali jedne na drugich
5. rysowanie form kolistych jednocześnie obiema rękami
6. rysowanie nitką
7. 2.Malowanie kredkami wnętrza konturów
8. kolorowanie kredkami wnętrza konturów różnej wielkości według własnego pomysłu
9. kolorowanie konturów według podanego wzoru

1. c) kolorowanie obrazków w książeczkach
2. d) wklejanie obrazków we wcześniej narysowany kontur 3. Kopiowanie rysunków
3. przerysowywanie rysunków konturowych przez kalkę techniczną
4. przerysowywanie rysunku na matowym szkle
5. pogrubianie konturów narysowanych delikatna linią
6. Kreślenie kształtów graficznych za pomocą kreski łączącej wyznaczone punkty
7. Obrysowywanie konturów z plastyku, drewna, kartonu oraz szablonów literowych-
8. tworzenie z nich własnych kompozycji
9. obrysowywanie dłoni, stóp, całej sylwetki na małych i dużych arkuszach
10. Rysowanie szlaczków i wzorów z elementów literopodobnych (w powietrzu, na podłodze,

1. na plecach kolegi itp.)
2. a) rysowanie (palcem, patykiem, kredką, flamastrem) ruchem ciągłym od 3-5 jednakowych elementów
3. rysowanie kolorowych szlaczków według wzoru lub własnego pomysłu

1. ozdabianie szlaczkami i wzorami dywaników, szaliczków, chusteczek, itp.

ĆWICZENIA USPRAWNIAJĄCE RUCHY OBU RĄK

1. Rysowanie lub malowanie dwoma rękoma jednocześnie np. od środka kartki na zewnątrz, od zewnętrznych krawędzi do środka
2. Rysowanie szyn, śladów kół samochodu, rozchodzących się dróg rowerzystów
3. Schodzenie dwoma pionkami jednocześnie po szczeblach drabiny
4. „Sadzenie kartofelków” dwoma rękoma jednocześnie
5. Gra na bębenku lub tamburynie jednocześnie dwoma pałeczkami
6. Zbieranie kamyków, guzików, kapsli ułożonych w dwóch rzędach po prawej i po lewej
7. stronie dziecka
8. Kreślenie wzorów w powietrzu, na podłodze dwoma rękoma jednocześnie
9. Łapanie piłki, woreczka, balonika dwoma rękoma jednocześnie i na zmianę raz jedną ręką,
10. raz drugą
11. Odbijanie piłki o podłogę lub ścianę oburącz lub na zmianę raz jedną ręką, raz drugą
12. Rzuty gazetową kulą przed siebie, za siebie do góry (chwyty i podrzuty oburącz i jednorącz)
13. Kreślenie liter różnej wielkości-wodzenie rękoma po wzorze

PONADTO:

1. 1.Malowanie na gazecie
2. Rysowanie kreda na dywanie, asfalcie, szarym papierze
3. Wysypywanie obrazków z piasku, kaszki itp.
4. Tworzenie kompozycji ze sznurka i kolorowych nici
5. Układanie mozaiki, wzorów z patyczków, guzików, kredek, kamyczków
6. Rysowanie świecą
7. Montowanie z klocków lub gotowych elementów według własnego pomysłu lub wzoru
8. Majsterkowanie z różnego rodzaju tworzywa (w tym z tworzywa przyrodniczego
9. Rysowanie węglem, pisakiem, pastelą itp.
10. Układanie puzzli
11. Rysowane wierszyki

Rodzicu, czytaj dziecku.

„Czytanie dzieciom i ograniczenie korzystania z mediów elektronicznych to najlepsza inwestycja w ich przyszłość.” (Jim Trelease)

Chyba każdy rodzic słyszał o społecznej akcji ,,Cała Polska czyta dzieciom”, jak również zetknął się z zachętą, aby czytać dziecku 20 minut każdego dnia. Korzyści z czytania jest bardzo wiele i to już od najwcześniejszych etapów życia dziecka. Czytanie to nie tylko przyjemność i możliwość budowania bliskiej relacji z maluchami, ale także nauka i podstawowy element wpływający na ich dalszy rozwój. Zadaniem dorosłych jest wzbudzenie ciekawości świata u dziecka, kształtowanie wyobraźni, umiejętności słuchania, skupienia się, kojarzenia faktów czyli rozwijanie cech, które w przyszłości będą niezbędne w zdobywaniu i poszerzaniu wiedzy oraz przy podejmowaniu różnych zadań życiowych. Niektórzy specjaliści zalecają, by zacząć czytać dziecku już w okresie ciąży, bowiem zmysł słuchu rozwija się u dziecka w życiu prenatalnym. Już w III trymestrze ciąży maluch zaczyna słyszeć. Dziecko rozpoznaje już głosy swoich najbliższych, jest w stanie wyczuć ich emocje. Dzięki czytaniu w okresie ciąży już od momentu przyjścia na świat maluch jest przygotowany, by słuchać, a w miarę rozwoju rozumieć kierowane do niego komunikaty. Osłuchanie z prawidłową wymową jest z kolei kluczowym elementem w nauce mówienia. W rozwoju dziecka ważnym elementem jest komunikacja, a jednym z jego czynników jest czytanie dziecku.

Korzyści z czytania dziecku na różnych etapach jego rozwoju:

0-3 rok życia: Czytanie daje dziecku poczucie bezpieczeństwa, buduje więź między rodzicem a dzieckiem. Ponadto stwarza komfort dziecku, które poprzez wspólnie spędzany w gronie najbliższych czas czuje przynależność do rodziny. Przez czytanie dziecko otrzymuje podstawowe informacje o otaczającym świecie, poznaje nowe słowa, oswaja się z nimi. Wdraża się do mówienia poprzez wsłuchiwanie się w komunikaty rodziców. Czytanie przygotowuje malucha do uczenia podstawowych (kluczowych) umiejętności z zakresu koordynacji wzrokowo-ruchowej, pamięci, czy myślenia przyczynowoskutkowego. Porady: W początkowych miesiącach życia dziecka warto czytać mu proste, zwykle krótkie teksty, często mające charakter wierszyków czy rymowanek. Poprzez wielokrotne ich powtarzanie dziecko zaczyna sygnalizować, że rozpoznaje czytany mu tekst. Warto zwrócić uwagę, że nie tylko o słowo tu chodzi, teksty dla dzieci często są pięknie ilustrowane, dlatego należy również pokazywać dziecku zamieszczane w książce ilustracje. W tych początkowych etapach ilustracje nie powinny jednak zawierać zbyt wielu detali, aby nie rozpraszały za bardzo malucha. Najważniejsza jest w tym wszystkim jednak bliskość rodzica: należy pamiętać o przytulaniu i głaskaniu dziecka podczas wspólnego czytania. Daje mu to bowiem poczucie bezpieczeństwa i buduje jego zaufanie do świata.

3-6 rok życia: W tym wieku czytania przede wszystkim rozbudza ciekawość otaczającym światem, pozwala zdobywać wiedzę o sobie samym i otoczeniu. Czytanie rozbudza kompetencje poznawcze dziecka, rozwija kreatywne myślenie oraz wyobraźnię dziecka. Pomaga rozwijać emocjonalny świat dziecka poprzez naukę nazywania i wyrażania emocji. Pokazuje, jak można radzić sobie z nieznanymi dotąd sytuacjami. Nade wszystko jednak lektura jest doskonałym wstępem do rozmowy z dzieckiem na różne tematy, pomaga rodzicom wprowadzić czasem trudne, nieporuszane wcześniej wątki, redukując u malucha poczucie lęku i niepokoju. Porady: Jeśli do tej pory rodzic nie czytał swojemu dziecku, to najwyższy czas zacząć. Maluch coraz więcej rozumie, potrafi wyrażać swoje preferencje – często zdarza się, że będzie on chętnie wracał do niektórych opowieści, będzie prosił o przeczytanie po raz kolejny tej samej bajki. Dziecko staje się coraz bardziej świadome, może więc zadawać coraz więcej pytań na pojawiające się w bajce tematy. Czytanie to doskonały element sprzyjający wychowaniu dziecka, kształtowaniu umiejętności rozróżniania dobra i zła. W książkach często poruszane są wątki, które mogą posłużyć jako przykłady w radzeniu sobie z konkretnymi sytuacjami, z którymi dziecko może spotkać się każdego dnia. Wspólne czytanie może być dla rodziców pomocne w procesie kształtowania właściwych postaw i nawyków malucha.

6-10 rok życia: Jeśli dziecko rozpoczynające naukę w szkole jest przyzwyczajone do wspólnego czytania w domu rodzinnym, widzi czytających rodziców, to łatwiej jest mu się wdrożyć do nauki w szkole. Czytanie na tym etapie jest podstawowym procesem zdobywania i utrwalania wiedzy. Wzbogaca u dziecka zasób słownictwa, może też być pomocne w utrwalaniu reguł pisowni (poprzez opatrzenie się z graficznym obrazem danego słowa). Poprzez wspólne czytanie dziecko może rozwijać swoje zainteresowania, zaspokaja swoją ciekawość. Nadal jest to doskonały element umacniania więzi czy pretekst do podjęcia rozmowy na dany temat. Czytanie pomaga w poznawaniu wewnętrznego świata, w tym świata emocji dziecka, jest przydatne w procesie kształtowania jego osobowości. Porady: Dość często dzieje się tak, że rodzice po tym, jak dziecko poznało już literki i jest w stanie samodzielnie czytać proste teksty, zaniechują wspólnego czytania. Jest to prawdopodobnie podyktowane chęcią usamodzielnienia dziecka w tej aktywności. Jednak nie tędy droga. Teksty, na których dzieci uczą się czytać, są zazwyczaj mało dla nich atrakcyjne, nie ma tam miejsca na wyobraźnię i kreatywność. Nauka czytania to dla dzieci długi i często bardzo trudny okres. Poprzez wspólne czytanie zapraszamy dziecko do nowych, fascynujących światów, doskonaląc u niego przy tym umiejętność skupienia uwagi oraz pamięć słuchową. Na tym etapie warto czasem dzielić tekst na krótsze i prostsze części, które będzie czytało dziecko i dłuższe partie, czytane przez rodzica. Warto też pozwalać czasem dziecku, aby to ono samo wybrało książkę, której chce wysychać.

Wiek nastoletni: Dla niektórych czytanie wspólnie z nastoletnim dzieckiem może wydawać się dziwne. Są jednak domy, w których rodzinne czytanie kontynuuje się pomimo coraz starszego wieku dziecka. Nastolatkowe często, choć pewnie większość się do tego nie przyzna, z sentymentem wracają do czasu dzieciństwa, gdy wspólnie z rodzicem czytali ulubione bajki. Nawet jeśli taki pomysł nas nie przekonuje, warto jednak pamiętać o podstawowej zasadzie, że w domu, w którym rodzic czyta, dziecko/nastolatek dużo chętniej sięgnie po książkę. Ważny jest też łatwy i szybki dostęp do książki, dlatego w każdym domu powinna być tworzona przez rodziców biblioteczka z ciekawymi i sprawdzonymi pozycjami dla dzieci/ młodzieży, po które potomek może w każdej chwili sięgnąć. Czasem warto najpierw obejrzeć adaptację filmową danego dzieła wspólnie z nastolatkiem, co być może przekona go do sięgnięcia po oryginalną wersję książkową. Pamiętajmy, że w każdym wieku czytanie ma być dla dziecka nie karą czy przykrym obowiązkiem, ale czasem relaksu i przyjemności.

Opracowała: Alicja Świątek